Në vitet e fundit, Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), grupi kryesor militant në provincën Idlib të Sirisë, ka shfaqur një largim të dukshëm nga ideologjitë e ngurta që zakonisht karakterizojnë lëvizjet globale xhihadiste si ISIS dhe al-Kaeda. Në krye të kësaj transformimi qëndron udhëheqësi i HTS-së, Abu Mohammad al-Jolani, veprimet dhe retorika e të cilit gjithnjë e më shumë tregojnë një strategji pragmatike politike, shpesh e përshkruar si “xhihad i moderuar.”
Jolani dhe HTS kanë bërë përpjekje të qëllimshme për të adresuar shqetësimet e akterëve të brendshëm dhe ndërkombëtarë. Brenda Sirisë, ata kanë garantuar sigurinë ndaj civilëve, përfshirë grupet minoritare, duke u përpjekur të krijojnë një perceptim të qeverisjes dhe stabilitetit. Përtej kufijve të Sirisë, HTS ka kërkuar të qetësojë fqinjët dhe fuqitë globale, përfshirë Rusinë, duke premtuar marrëdhënie paqësore. Në një lëvizje befasuese, Jolani madje e siguroi Moskës se bazat e saj ushtarake në Siri do të mbeteshin të paprekura nëse forcat ruse ndalonin sulmet ndaj territoreve të kontrolluara nga HTS.
Strategjia e “Xhihadit të Moderuar”
Kjo zhvendosje e kalkuluar përputhet me strategjinë më të gjerë të HTS që nga viti 2017, e cila thekson pragmatizmin mbi pastërtinë ideologjike që historikisht ka përcaktuar lëvizjet xhihadiste. Duke u paraqitur si një entitet i lokalizuar dhe politikisht i adaptueshëm, HTS kërkon të dallohet nga grupet xhihadiste globale si ISIS dhe al-Kaeda, qasjet e ngurta të të cilave kanë çuar në rënie të ndikimit dhe izolim në rritje. Zhvendosja e Jolani-t pasqyron një kuptim se mbijetesa dhe rëndësia në një peizazh të fragmentuar sirian kërkojnë një nivel moderimi dhe negocimi që më parë mungonte në modus operandi-n e grupit.
Qasja e Jolani-t ka implikime që shkojnë përtej Sirisë. Rënia e kalifatit territorial të ISIS-it dhe zvogëlimi i ndikimit të al-Kaedës kanë nxjerrë në pah kufizimet e modeleve globale xhihadiste. Në të kundërt, aftësia e HTS për t’u përshtatur me dinamikat lokale politike ofron një model për grupe të tjera që kërkojnë të ruajnë ndikimin e tyre. Kjo ngre pyetje kritike: A mund të sinjalizojë modeli i Jolani-t fundin e lëvizjeve globale xhihadiste siç i njohim? Apo kjo është thjesht një devijim i përkohshëm, një manovër taktike e krijuar për të arritur objektiva afatshkurtra politike dhe territoriale?
Një Epokë e Re apo Një Manovër Taktike?
Trajektorja e Jolani-t mund të shënojë fillimin e një epoke të re të “xhihadizmit” të lokalizuar dhe politikisht fleksibël. Një zhvendosje e tillë do të sfidonte dikotominë tradicionale midis militantizmit dhe qeverisjes, duke paraqitur grupet xhihadiste si aktorë pragmatikë të aftë për të marrë pjesë në negociata politike. Përndryshe, ky transformim mund të jetë një devijim i kalkuluar që synon vetëm konsolidimin e pushtetit në veriperëndim të Sirisë. Prova e vërtetë do të jetë nëse veprimet e HTS përputhen me retorikën e tij dhe nëse kjo strategji mund të ruhet përballë presioneve të brendshme dhe të jashtme.
Përfundim
Zhvendosja e HTS nën Jolani-n ilustron natyrën evoluese të lëvizjeve xhihadiste në shekullin e 21-të. Duke i dhënë përparësi pragmatizmit dhe legjitimitetit lokal, HTS po harton një kurs që devijon nga manuali global xhihadist. Nëse kjo përfaqëson një transformim të qëndrueshëm apo një strategji kalimtare, mbetet për t’u parë. Ajo që është e qartë, megjithatë, është se modelet tradicionale të lëvizjeve xhihadiste përballen me sfida në rritje në një epokë ku përshtatshmëria dhe aftësitë politike po bëhen parakushte për mbijetesë. Eksperimenti i Jolani-t me “xhihadin e moderuar” mund të ridefinojë të ardhmen e lëvizjeve të tilla, për mirë ose për keq.
